สิทธิพิเศษของหน่วยงานและรัฐวิสาหกิจ หมายถึง สิทธิพิเศษที่ให้แก่ส่วนราชการ หน่วยงานตามกฎหมายว่าด้วยระเบียบบริหารราชการส่วนท้องถิ่น หน่วยงานอื่นที่มีกฎหมายบัญญัติให้มีฐานะเป็นราชการบริหารส่วนท้องถิ่น หรือรัฐวิสาหกิจ รวมถึงหน่วยงานอื่นในฐานะที่เป็นผู้ผลิต หรือจำหน่ายพัสดุ หรือทำงานจ้าง ทั้งนี้ โดยนายกรัฐมนตรี หรือโดยมีกฎหมายหรือมติคณะรัฐมนตรีอนุมัติให้ส่วนราการ รัฐวิสาหกิจ หรือหน่วยงานอื่นของรัฐในฐานะที่เป็นผู้ซื้อหรือจ้างอีกฝ่ายหนึ่ง หากดำเนินการซื้อหรือจ้างจากหน่วยงานที่ได้รับสิทธิพิเศษดังกล่าวข้างต้น ให้ดำเนินการโดยใช้วิธีกรณีพิเศษตามระเบียบว่าด้วยการพัสดุที่หน่วยงานนั้นๆ ถือปฏิบัติ
ปัจจุบันสิทธิพิเศษของส่วนราชการ รัฐวิสาหกิจ และหน่วยงานต่างๆ ในเรื่องการสั่งซื้อหรือสั่งจ้าง มีอยู่ 2 ประเภท ได้แก่
(1) ประเภทบังคับ หมายถึง สิทธิพิเศษที่บังคับ ให้ส่วนราชการ รัฐวิสาหกิจ และหน่วยงานอื่นของรัฐ ต้องสั่งซื้อหรือสั่งจ้างจากหน่วยงานและรัฐวิสาหกิจที่ได้รับสิทธิพิเศษโดยตรงเท่านั้น เช่น การสั่งซื้อน้ำมันปิโตเลียมจาก บริาษัท ปตท. จำกัด หรือกรณีการเดินทางไปราชการต่างประเทศให้ซื้อตั๋วโดยสารเครื่องบินจาก บริษัท การบินไทย จำกัด (มหาชน) เป็นต้น
(2) ประเภทไม่บังคับ หมายถึง สิทธิพิเศษที่เปิดโอกาสให้ส่วนราชการ รัฐวิสาหกิจ และหน่วยงานอื่นของรัฐ พิจารณาสั่งซื้อหรือสั่งจ้างหน่วยงานที่ได้รับสิทธิพิเศษหรือไม่ก็ได้ เช่น ด้านบริการวิชาการและการวิจัย
หมายเหตุ :1. รายชื่อสิทธิพิเศษของหน่วยงานและรัฐวิสาหกิจ (ประเภทบังคับ) (ข้อมูล ณ วันที่ 17 มีนาคม 2553)
2. รายชื่อสิทธิพิเศษของหน่วยงานและรัฐวิสาหกิจ(ประเภทไม่บังคับ) (ข้อมูล ณ วันที่ 17 มีนาคม 2553)